Kość czołowa
łac. – os frontale
Kość czołowa to nieparzysta kość mózgoczaszki stanowiąca przednią cześć sklepienia czaszki (calvaria).
Zbudowana jest z biegnącej ku górze i do tyłu łuski czołowej (pars squamosa), dwóch poziomo przebiegających części oczodołowych (partes orbitales) oraz nieparzystej części nosowej (pars nasalis).
Łuska czołowa (squama frontalis)
Części oczodołowe (partes orbitales) (x2)
Część nosowa (pars nasalis)
• Dołu przedniego czaszki (współtworzy go wraz z kością sitową i klinową)
• Oczodołu (współtworzy ścianę górną oczodołu)
• Jamy nosowej (współtworzy ścianę górną)
• Dołu skroniowego (współtworzy ścianę przyśrodkową i przednią)
• Sklepienia czaszki (współtworzy je wraz z kośćmi ciemieniowymi i kością potyliczną)
W postaci zatok czołowych (sinus frontales).
Kość czołowa – Wprowadzenie
Twój najlepszy wynik: 0/4
1. Łuska czołowa
łac. – squama frontalis
Łuska czołowa to nieparzysta, wstępująca ku górze i tyłowi cześć kości czołowej.
Wyróżniamy na niej dwie powierzchnie: zewnętrzną (facies externa) i wewnętrzną (facies interna).
1.1 Powierzchnia zewnętrzna łuski
Powierzchnia zewnętrzna łuski czołowej jest gładka i nieco wypukła.
Po obu stronach linii pośrodkowej łuski znajdują się guzy czołowe (tubera frontalis), pod którymi leżą łukowate wypukłości w postaci łuków brwiowych (arcus superciliares). Pomiędzy łukami występuje powierzchnia nazywana gładzizną (glabella).
Poniżej łuku brwiowego leży silnie zaznaczony brzeg nadoczodołowy (margo supraorbitalis), który oddziela łuskę od części oczodołowej. W jego przyśrodkowej części znajduje się otwór lub wcięcie nadoczodołowe (foramen supraorbitale/incisura supraorbitalis) dla naczyń i nerwów tej samej nazwy. Przyśrodkowo od tego otworu lub wcięcia, często występuje otwór lub wcięcie czołowe (foramen frontale/incisura frontalis) również dla naczyń i nerwów tej samej nazwy. W części bocznej brzeg nadoczodołowy kończy się wyrostkiem jarzmowym (processus zygomaticus) służącym do połączenia z wyrostkiem czołowym kości jarzmowej.
Ku górze i i do tyłu od wyrostka jarzmowego na części bocznej łuski przebiega kresa skroniowa (linea temporalis), która rozdwaja się ku tyłowi i przechodzi w kresę skroniową górną i dolną kości ciemieniowej. Pole znajdujące się poniżej to powierzchnia skroniowa (facies temporalis), która tworzy przednią ścianę dołu skroniowego.
Guzy czołowe (tubera frontalia)
Łuki brwiowe (arcus superciliares)
Gładzizna (glabella)
Brzeg nadoczodołowy (margo supraorbitalis)
Otwór/wcięcie nadoczodołowe (foramen supraorbitale/incisura supraorbitalis)
Otwór/wcięcie czołowe (foramen frontale/incisura frontalis)
Wyrostek jarzmowy (processus zygomaticus)
Kresa skroniowa (linea temporalis)
Powierzchnia skroniowa (facies temporalis)
Kość czołowa – Powierzchnia zewnętrzna łuski
Twój najlepszy wynik: 0/9
1.2 Powierzchnia wewnętrzna łuski
Powierzchnia wewnętrzna łuski jest wklęsła.
W płaszczyźnie pośrodkowej biegnie przez nią bruzda zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus saggitalis superioris) dla zatoki strzałkowej górnej i sierpa mózgu. Ku dołowi i w przód, zatoka ta przechodzi w grzebień czołowy (crista frontalis), który sięga aż do otworu ślepego (foramen cecum).
Wzdłuż bruzdy zatoki strzałkowej górnej występują dołeczki ziarenkowate (foveolae granulares), w których leżą wypustki opony pajęczej mózgowia. Po obu stronach widzimy wyniosłości – łęki mózgowe (juga cerebralia), które odpowiadają bruzdom mózgowia oraz zagłębienia – wyciski palczaste (impressiones digitatae) odpowiadające zakrętom.
Poza tym na powierzchni wewnętrznej wyróżniamy również bruzdy tętnicze (sulci arteriosi) wyżłobione przez gałęzie tętnic oponowych.
Bruzda zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus saggitalis superioris)
Grzebień czołowy (crista frontalis)
Otwór ślepy (foramen cecum)
Dołeczki ziarenkowate (foveolae granulares)
Łęki mózgowe (juga cerebralia)
Wyciski palczaste (impressiones digitatae)
Bruzdy tętnicze (sulci arteriosi)
Kość czołowa – Powierzchnia wewnętrzna łuski
Twój najlepszy wynik: 0/7
1.3 Brzegi łuski
W obrębie łuski czołowej wyróżniamy:
Brzeg ciemieniowy (margo parietalis) – służący do połączenia z kośćmi ciemieniowymi
Krótki brzeg boczny powierzchni skroniowej łuski – służący do połączenia z kością klinową
Brzeg nadoczodołowy (margo supraorbitalis) – oddzielający łuskę od części oczodołowych.
Kość czołowa – Brzegi łuski
Twój najlepszy wynik: 0/6
2. Części oczodołowe
łac. – partes orbitales
Części oczodołowe to dwie płaskie płytki odchodzące od łuski ku tyłowi, mniej więcej pod kątem 90°. Tworzą one sklepienie oczodołów i są oddzielone od siebie wcięciem sitowym (incisura ethmoidalis).
Wyróżniamy na nich dwie powierzchnie: mózgową (facies cerebralis) oraz oczodołową (facies orbitalis).
2.1 Powierzchnia mózgowa
Powierzchnia mózgowa jest nieregularna i wchodzi w skład dołu przedniego czaszki.
Znajdują się na niej łęki mózgowe (juga cerebralia) oraz wyciski palczaste (impressiones digitatae).
Łęki mózgowe (juga cerebralia)
Wyciski palczaste (impressiones digitatae)
2.2 Powierzchnia oczodołowa
Powierzchnia oczodołowa jest wklęsła, gładka i wchodzi w skład powierzchni górnej oczodołu.
W jej części bocznej, tuż pod wyrostkiem jarzmowym znajduje się dół gruczołu łzowego (fossa glandulae lacrimalis) dla gruczołu łzowego. W części przyśrodkowej znajduje się znacznie mniejszy dołek bloczkowy (fossa trochlearis), po boku którego czasem występuje kolec bloczkowy (spina trochlearis) dla bloczka mięśnia skośnego górnego gałki ocznej.
Dół gruczołu łzowego (fossa glandulae lacrimalis)
Dołek bloczkowy (fossa trochlearis)
Kolec bloczkowy (spina trochlearis) – niepokazany na slajderze
Kość czołowa – Powierzchnia oczodołowa
Twój najlepszy wynik: 0/2
3. Część nosowa
łac. – pars nasalis
Część nosowa znajduje się pomiędzy obu częściami oczodołowymi.
Do przodu jest ona ograniczona brzegiem nosowym (margo nasalis), do którego przylegają kości nosowe oraz wyrostki czołowe szczęk. Brzeg tylny stanowi natomiast przednie ograniczenie dla wcięcia sitowego i łączy się z brzegiem przednim blaszki sitowej kości sitowej.
Z powierzchni dolnej części nosowej sterczy ku dołowi kolec nosowy (spina nasalis), który stanowi podparcie dla kości nosowych. W jego górnej części znajduje się wejście do otworu ślepego.
Brzeg nosowy (margo nasalis)
Kolec nosowy (spina nasalis)
Kość czołowa – Część nosowa
Twój najlepszy wynik: 0/4
4. Wcięcie sitowe
łac. – incisura ethmoidalis
Wcięcie sitowe oddziela od siebie części oczodołowe. Na jego brzegach występuje szereg półkomórek (semicellulae), które łącząc się z odpowiednimi półkomórkami błędnika kości sitowej zamykają komórki sitowe.
Poprzecznie, między półkomórkami, przebiegają dwa rowki, które wraz z takimi samymi rowkami błędnika sitowego tworzą z prawej i lewej strony kanaliki: przedni i tylny. Oba te kanaliki rozpoczynają się w ścianie przyśrodkowej oczodołu otworem sitowym przednim (foramen ethmoidale anterius) i tylnym (foramen ethmoidale posterius).
Kość czołowa – Wcięcie sitowe
Twój najlepszy wynik: 0/5
5. Zatoki czołowe
W miejscu przejścia części oczodołowych w łuskę czołową, znajdują się obustronnie zatoki czołowe. Są to pneumatyczne (wypełnione powietrzem) przestrzenie o pojemności około 5-20cm³, których ściany wysłane są błoną śluzową.
Prawą zatokę od lewej oddziela przegroda zatok czołowych (septum sinuum frontalium), a wejście do zatoki czołowej stanowi otwór zatoki czołowej (apertura sinus frontalis) zlokalizowany w przednio-przyśrodkowym kącie części oczodołowej.
6. Połączenia
Połączenia kości czołowej zostały opisane w poniższej tabelce.
Za pomocą szwu wieńcowego (sutura coronalis)
Za pomocą szwu klinowo-czołowego (sutura sphenofrontalis) (x2)
Za pomocą szwu czołowo-sitowego (sutura frontoethmoidalis) (x2)
Za pomocą szwu czołowo-łzowego (sutura frontolacrimalis) (x2)
Za pomocą szwu czołowo-szczękowego (sutura frontomaxillaris) (x2)
Za pomocą szwu czołowo-nosowego (sutura frontonasalis)
Za pomocą szwu czołowo-jarzmowego (sutura frontozygomatica) (x2)
7. Rozwiąż quizy!
Aby utrwalić zdobytą wiedzę, skorzystaj z pomocy naukowych znajdujących się poniżej!
Kość czołowa – Podsumowanie
Twój najlepszy wynik: 0/37
Opracowano na podstawie
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.