Kręg szczytowy (C1)
łac. – atlas
Należy do “nietypowych” kręgów szyjnych ze względu na swoją specyficzną budowę.
Jest ukształtowany tak, aby mógł łączyć głowę z kręgosłupem. Jego łacińska nazwa (atlas) jest bezpośrednim nawiązaniem do greckiego boga o tym imieniu, który na swych barkach musiał dźwigać ziemię (tak jak kręg szczytowy dźwiga czaszkę).
Zbudowany jest z łuku przedniego (arcus anterior), dwóch części bocznych (massae laterales) oraz łuku tylnego (arcus posterior).
Łuk przedni (arcus anterior)
Części boczne (massae laterales)
Łuk tylny (arcus posterior)
Kręg szczytowy (C1) – Wprowadzenie
Twój najlepszy wynik: 0/4
1. Łuk przedni
łac. – arcus anterior
W trakcie rozwoju osobniczego trzon kręgu szczytowego połączył się z powierzchnią górną trzonu kręgu obrotowego (C2) i pozostawił po sobie jedynie łukowatą blaszkę w postaci łuku przedniego. Leży on między częściami bocznymi, jest wypukły do przodu i znacznie krótszy od łuku tylnego.
W płaszczyźnie pośrodkowej, na przedniej powierzchni łuku znajduje się guzek przedni (tuberculum anterius), natomiast na tylnej powierzchni znajduje się okrągły dołek zębowy (fovea dentis) pokryty chrząstką stawową, który służy do połączenia z zębem kręgu obrotowego (C2).
Guzek przedni (tuberculum anterius)
Dołek zębowy (fovea dentis)
Kręg szczytowy (C1) – Łuk przedni
Twój najlepszy wynik: 0/3
2. Części boczne
łac. –massae laterales
Są to najbardziej masywne części kręgu szczytowego. Ich budowa sprawia, że są świetnie przystosowane są do dźwigania głowy oraz poruszania nią w różnych kierunkach.
Obie części boczne zamiast właściwych wyrostków stawowych, na swojej górnej stronie posiadają powierzchnie stawowe górne, natomiast na dolnej stronie, powierzchnie stawowe dolne.
Powierzchnie stawowe górne nazywamy dołkami stawowymi górnymi (foveae articulares superiores). Służą one do połączenia z kłykciami kości potylicznej. Są wklęsłe, owalne a ich długie osie przecinają się z przodu.
Powierzchnie stawowe dolne nazywamy dołkami stawowymi dolnymi (foveae articulares inferiores). Służą one do połączenia z powierzchniami stawowymi górnymi kręgu obrotowego (C2). Są płaskie lub lekko wypukłe ku dołowi, okrągławe i szersze od dołków stawowych górnych.
Oprócz powyższych, ostatnią strukturą odchodzącą od części bocznych są wyrostki poprzeczene (processus transversus), które są dłuższe, mocniejsze i masywniejsze od wyrostków poprzecznych pozostałych kręgów szyjnych. Poza tym w przeciwieństwie do nich nie posiadają bruzdy nerwu rdzeniowego oraz guzka przedniego i tylnego.
Dołki stawowe górne (foveae articulares superiores)
Dołki stawowe dolne (foveae articulares inferiores)
Wyrostki poprzeczne (processus transversus)
Kręg szczytowy (C1) – Części boczne
Twój najlepszy wynik: 0/5
3. Łuk tylny
łac. – arcus posterior
Jest właściwym łukiem kręgu szczytowego. Na jego tylnej części, w miejscu wyrostka kolczystego, znajdziemy jego pozostałość w postaci drobnego guzka tylnego (tuberculum posterius). Tak drobna budowa “wyrostka kolczystego” pozwala na wykonanie ruchu wyprostu głowy w większym zakresie.
W okolicy nasady łuku tylnego, na jego górnej powierzchni znajdziemy stosunkowo głęboką bruzdę tętnicy kręgowej (sulcus arteriae vertebralis), która prowadzi od okolic otworu wyrostka poprzecznego do otworu wielkiego kości potylicznej.
W bruździe tej biegną: tętnica kręgowa, żyła kręgowa, pierwszy szyjny nerw rdzeniowy.
Guzek tylny (tuberculum posterius)
Bruzda tętnicy kręgowej (sulcus arteriae vertebralis)
Kręg szczytowy (C1) – Łuk tylny
Twój najlepszy wynik: 0/2
4. Otwór kręgowy
łac. – foramen vertebrale
Ponieważ kręg szczytowy zamiast trzonu ma łuk przedni, jego otwór kręgowy (foramen vertebrale) jest bardzo duży i charakteryzuje się nietypowym kształtem. Części boczne kręgu szczytowego w swoich dolnych częściach stają się szersze niżeli w górnych, co sprawia, że w otworze zaznacza się jasny podział na część przednią i tylną.
Część przednia otworu kręgowego (znacznie mniejsza) jest wypełniona przez ząb kręgu obrotowego.
Cześć tylna otworu kręgowego (znacznie większa) jest wypełniona przez rdzeń przedłużony wraz z jego najbardziej żywotnymi ośrodkami.
Granicę między częścią przednią a tylną wyznacza więzadło poprzeczne kręgu szczytowego (ligamentum transversum atlantis). Biegnie ono do tyłu od zęba obrotnika, między powierzchniami wewnętrznymi części bocznych kręgu szczytowego.
5. Rozwiąż quizy!
Aby utrwalić zdobytą wiedzę, skorzystaj z pomocy naukowych znajdujących się poniżej!
Kręg szczytowy – Podsumowanie
Twój najlepszy wynik: 0/14
Opracowano na podstawie
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.