Żuchwa
łac. – mandibula
Żuchwa to nieparzysta kość twarzoczaszki stanowiąca dolną część twarzy. Ma kształt podkowy i jest jedyną ruchomą kością czaszki.
Zbudowana jest z trzonu (corpus mandibulae) oraz dwóch gałęzi (ramus mandibulae).
Trzon (corpus mandibulae)
Gałąź (ramus mandibulae)
Wyrostek dziobiasty (processus coronoideus) – leżący z przodu
Wyrostek kłykciowy (processus condylaris) – leżący z tyłu
16 zębodołów (alveoli dentales)
• Jamy ustnej (współtworzy wraz z zębami ściany boczne)
• Dołu podskroniowego (tworzy ścianę boczną)
• Dołu zażuchwowego (ogranicza od przodu)
Żuchwa – Wprowadzenie
Twój najlepszy wynik: 0/6
1. Trzon
łac. – corpus mandibulae
Trzon żuchwy ma kształt podkowy i możemy na nim wyróżnić dwie powierzchnie oraz dwa brzegi.
- Powierzchnie: zewnętrzna (facies externa) i wewnętrzna (facies interna).
- Brzegi: górny oraz dolny.
Żuchwa – Powierzchnie i brzegi trzonu
Twój najlepszy wynik: 0/4
1.1 Powierzchnia zewnętrzna trzonu
Na powierzchni zewnętrznej pośrodkowo znajduje się guzowatość bródkowa (protuberantia mentalis), która obustronnie uwypukla się bocznie, tworząc guzek bródkowy (tuberculum mentale).
Poniżej drugiego zęba przedtrzonowego, w połowie wysokości trzonu, leży otwór bródkowy (foramen mentale), przez który przechodzą naczynia i nerw bródkowy.
Ku tyłowi i do góry od otworu biegnie kresa skośna (linea obliqua), która przeważnie wyczuwalna jest przez błonę śluzową przedsionka jamy ustnej.
Guzowatość bródkowa (protuberantia mentalis)
Guzek bródkowy (tuberculum mentale)
Otwór bródkowy (foramen mentale)
Kresa skośna (linea obliqua)
Żuchwa – Powierzchnia zewnętrzna trzonu
Twój najlepszy wynik: 0/4
1.2 Powierzchnia wewnętrzna trzonu
Na powierzchni wewnętrznej pośrodkowo znajduje się kolec bródkowy (spina mentalis), poniżej którego leży dół dwubrzuścowy (fossa digastrica). Od okolic tego dołu, ciągnie się ku tyłowi i ku górze kresa żuchwowo-gnykowa (linea mylohyoidea), ponad którą znajduje się niestała wyniosłość nazywana wałem żuchwowym (torus mandibularis).
Ponad częścią przednią kresy żuchwowo-gnykowej wyróżnić możemy dołek podjęzykowy (fovea sublingualis), natomiast pod częścią tylną – dołek podżuchwowy (fovea submandibularis). W obu tych dołkach spoczywają odpowiednie gruczoły: podjęzykowy oraz podżuchwowy.
Od końca tylnego kresy żuchwowo-gnykowej w kierunku otworu żuchwy biegnie bruzda żuchwowo-gnykowa, która została szczegółowo opisana w rozdziale “2.1 powierzchnie gałęzi”.
Kolec bródkowy (spina mentalis)
Dół dwubrzuścowy (fossa digastrica)
Kresa żuchwowo-gnykowa (linea mylohyoidea)
Wał żuchwowy (torus mandibularis)
Dołek podjęzykowy (fovea sublingualis)
Dołek podżuchwowy (fovea submandibularis)
Żuchwa – Powierzchnia wewnętrzna trzonu
Twój najlepszy wynik: 0/6
1.3 Brzegi trzonu
Na brzegu górnym trzonu wyróżniamy część zębodołową żuchwy (pars alveolaris), która ograniczona jest u góry łukiem zębodołowym (arcus alveolaris). Część zębodołowa zawiera ujścia szesnastu zębodołów (alveoli dentales), które oddzielone są od siebie przegrodami międzyzębodołowymi (septa interalveolaria). Podobnie jak w przypadku szczęki, zębodoły zębów dwukorzeniowych przedzielone są dodatkowo przegrodami międzykorzeniowymi (septa interradicularia).
Brzeg dolny stanowi podstawę żuchwy (basis mandibulae).
Część zębodołową żuchwy (pars alveolaris)
Łuk zębodołowy (arcus alveolaris)
Zębodoły (alveoli dentales)
Przegrody międzyzębodołowe (septa interalveolaria)
Przegrody międzykorzeniowe (septa interradicularia)
Podstawa żuchwy (basis mandibulae)
Żuchwa – Brzegi trzonu
Twój najlepszy wynik: 0/6
2. Gałąź żuchwy
łac. – ramus mandibulae
Gałąź żuchwy stanowi jej pionową część, która łączy się z trzonem mniej więcej pod kątem prostym.
Wyróżniamy na niej dwie powierzchnie, cztery brzegi oraz dwa wyrostki.
- Powierzchnie: boczna (facies lateralis) i przyśrodkowa (facies medialis).
- Brzegi: przedni, górny, tylny i dolny.
- Wyrostki: dziobiasty (processus coronoideus) i kłykciowy (processus condylaris).
Żuchwa – Powierzchnie, brzegi i wyrostki gałęzi
Twój najlepszy wynik: 0/6
2.1 Powierzchnie gałęzi
W dolnej części powierzchni bocznej znajduje się guzowatość żwaczowa (tuberositas masseterica), do której przyczepia się mięsień żwacz.
Na powierzchni przyśrodkowej, w jej górnej części znajduje się otwór żuchwy (foramen mandibulae), który ograniczony jest od przodu języczkiem żuchwy (lingula mandibulae). Otwór ten prowadzi do kanału żuchwy (canalis mandibulae), obok którego biegnie bruzda żuchwowo-gnykowa (sulcus mylohyoideus). Ku tyłowi od tej bruzdy znajduje się chropowate pole w postaci guzowatości skrzydłowej (tuberositas pterygoidea), do której przyczepia się mięsień skrzydłowy przyśrodkowy.
Szczegółowy opis zawartości kanału żuchwy i bruzdy żuchwowo-gnykowej został przedstawiony w tabelce pod slajderem.
Guzowatość żwaczowa (tuberositas masseterica)
Otwór żuchwy (foramen mandibulae)
Języczek żuchwy (lingula mandibulae)
Kanał żuchwy (canalis mandibulae)
Bruzda żuchwowo-gnykowa (sulcus mylohyoideus)
Guzowatość skrzydłowa (tuberositas pterygoidea)
• Tętnica i żyła zębodołowa dolna (arteria et vena alveolaris inferior)
• Nerw zębodołowy dolny (nervus alveolaris inferior)
• Gałąź żuchwowo-gnykowa tętnicy zębodołowej dolnej (ramus mylohyoideus arteria alveolaris inferioris)
• Nerw żuchwowo-gnykowy (nervus mylohyoideus)
Żuchwa – Powierzchnie gałęzi
Twój najlepszy wynik: 0/6
2.2 Brzegi gałęzi i wyrostki
Brzeg przedni gałęzi rozdwaja się ku dołowi na dwa elementy: bocznie położoną kresę skośną (linea obliqua) oraz biegnący przyśrodkowo grzebień policzkowy (crista buccinatoria). Razem ograniczają one trójkątne pole, zwane trójkątem zatrzonowym (trigonum retromolare).
Brzeg górny gałęzi dźwiga na sobie dwa wyrostki: położony z przodu wyrostek dziobiasty (processus coronoideus) oraz położony ku tyłowi wyrostek kłykciowy (processus condylaris). Oba wyrostki oddzielone są od siebie wcięciem żuchwy (incisura mandibulae). Dodatkowo, na wyrostku kłykciowym wyróżniamy głowę żuchwy (caput mandibulae), która osadzona jest na szyjce żuchwy (collum mandibulae). Na przednio-przyśrodkowej powierzchni szyjki leży dołek skrzydłowy (fovea pterygoidea).
Brzeg dolny gałęzi przechodzi do przodu w brzeg dolny trzonu. Ku tyłowi przechodzi natomiast w brzeg tylny gałęzi gdzie tworzy kąt żuchwy (angulus mandibulae).
Kresa skośna (linea obliqua)
Grzebień policzkowy (crista buccinatoria)
Trójkąt zatrzonowy (trigonum retromolare)
Wyrostek dziobiasty (processus coronoideus)
Wyrostek kłykciowy (processus condylaris)
• Głowa żuchwy (caput mandibulae)
• Szyjka żuchwy (collum mandibulae)
• Dołek skrzydłowy (fovea pterygoidea)
Wcięcie żuchwy (incisura mandibulae)
Kąt żuchwy (angulus mandibulae)
Żuchwa – Brzegi gałęzi i wyrostki
Twój najlepszy wynik: 0/14
3. Połączenia
Połączenia żuchwy zostały opisane w poniższej tabelce.
Za pomocą stawów skroniowo-żuchwowych (articulatio temporomandibularis) (x2)
4. Rozwiąż quizy!
Aby utrwalić zdobytą wiedzę, skorzystaj z pomocy naukowych znajdujących się poniżej!
Żuchwa – Podsumowanie
Twój najlepszy wynik: 0/48
Opracowano na podstawie
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.